Πριν φθάσει ένας ασθενής στο ιατρείο αναζητώντας θεραπεία για το ροχαλητό έχει συνήθως προηγηθεί η ακόλουθη τηλεφωνική συνομιλία:
«Ο σύντροφος μου ροχαλίζει…»
«Ο κ. Γιωτάκης; Καλησπέρα σας! Θα ήθελα να κλείσουμε ένα ραντεβού. Ο σύντροφός μου ροχαλίζει, έχω κουραστεί γιατρέ. Έχω σκεφτεί να αλλάξουμε (ή έχουμε ήδη αλλάξει) δωμάτιο. Τι μπορούμε να κάνουμε»;
«Υπάρχουν αρκετά που μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το ροχαλητό. Πρώτα από όλα όμως, χρειαζόμαστε διάγνωση, πρέπει δηλαδή να εξακριβώσουμε τις αιτίες που το προκαλούν. Ελάτε να δω για να θέσουμε τη διάγνωση».
«Κάπου διάβασα στο ίντερνετ ότι αρκεί να κόψουμε τη σταφυλή. Σίγουρα αυτό πρέπει να γίνει. Θα το κάνουμε στην επίσκεψή μας στο ιατρείο. Ας το κάνουμε να τελειώνουμε, να βρω και εγώ πάλι τον ύπνο μου».
Το θέμα σαφώς και δεν είναι τόσο απλό. Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να τεθεί από κοντά στον/-ην σύντροφο του ασθενούς κι όχι στον ασθενή είναι η ακόλουθη: «Πείτε μου, κάνει άπνοιες»;
Ροχαλητό ή/και άπνοιες;
Ως υπνική άπνοια περιγράφεται η παύση της αναπνοής για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ. 10 δευτερόλεπτα) κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στη συνέχεια, η αναπνοή ξαναβρίσκει το ρυθμό της μέχρι το επόμενο επεισόδιο άπνοιας. Άραγε, πρέπει να φοβάται κάποιος αυτά τα κενά στην αναπνοή;
Κάθε φορά που συμβαίνει μία αποφρακτική άπνοια, πέφτει το ποσοστό οξυγόνου στο αίμα. Έτσι πέφτει και η ποσότητα οξυγόνου που πηγαίνει σε σημαντικά όργανά μας, όπως ο εγκέφαλος και η καρδιά. Αν έχουμε μία άπνοια την ώρα, δεν μας απασχολεί. Αν όμως έχουμε περισσότερες από 30 άπνοιες την ώρα, ο κορεσμός οξυγόνου πέφτει σημαντικά για τουλάχιστον 300 δευτερόλεπτα που αντιστοιχούν στο 8% της ώρας. Τότε, τα πράγματα τότε είναι πιο σοβαρά. Σε αυτή την περίπτωση δε μιλάμε πλέον για απλό ροχαλητό με κάποιες άπνοιες, αλλά για το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας.
Σύνδρομο υπνικής άπνοιας
Το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας οδηγεί σε έναν διαταραγμένο ύπνο και προκαλεί διάφορα προβλήματα. Ας περιγράψουμε διεξοδικά πως συμβαίνει η άπνοια.
Ο ασθενής ξαπλώνει σε ύπτια θέση, αρχίζει και χαλαρώνει, τον παίρνει ο ύπνος, πέφτει η μυϊκή τάση και τότε συμβαίνει το εξής: Η υπερώα (από εκεί που κρέμεται η σταφυλή), η βάση της γλώσσας ή/και άλλες ανατομικές δομές επίσης χαλαρώνουν και πέφτουν προς τα πίσω, φράζοντας τη δίοδο του αέρα που έρχεται από τη μύτη ή το στόμα. Πλέον δεν περνάει αέρας και δεν οξυγονώνεται ο πνεύμονας, ο κορεσμός του οξυγόνου συνεχίζει να πέφτει, μέχρι που ο εγκέφαλος δίνει σήμα στον ασθενή ότι δεν οξυγονώνεται και του δίνει εντολή να ξυπνήσει. Ο ασθενής ξυπνάει χωρίς να το καταλαβαίνει, επανέρχεται λίγο η μυϊκή τάση, η υπερώα κι η βάση της γλώσσας επανέρχονται στη θέση τους (προσωρινά), ελευθερώνοντας τη δίοδο του αέρα, περνάει οξυγόνο στον πνεύμονα, ανεβαίνει ο κορεσμός του οξυγόνου, ο ασθενής ξανακοιμάται, ξαναπέφτει η μυϊκή τάση και ο κύκλος επαναλαμβάνεται.
Προφανώς οι συνεχείς διακοπές του ύπνου δεν ξεκουράζουν τον ασθενή. Ο ασθενής ξυπνάει εξαντλημένος, νιώθει κουρασμένος κατά τη διάρκεια της ημέρας, χωρίς ενέργεια, αποκοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας σε διάφορες καταστάσεις κι άλλα. Το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών διαταραχών και αυξάνει τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου («καρδιακό επεισόδιο») κατά 4,5 φορές σε σχέση με τους ανθρώπους που δεν έχουν υπνική άπνοια. Είναι μία επικίνδυνη κατάσταση που επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς και δυστυχώς δύναται να μειώσει τη διάρκεια ζωής.
Διαφορές ροχαλητού – υπνικής άπνοιας
Οι αναπνευστικές διαταραχές ύπνου είναι μία ομάδα νόσων που αρχίζουν από το απλό ροχαλητό και τελειώνουν στη σοβαρή υπνική άπνοια. Να διευκρινίσουμε ότι η υπνική άπνοια συνοδεύεται πάντα από ροχαλητό, ενώ το ροχαλητό μόνο του δεν σημαίνει άπνοια. Καταλαβαίνουμε ότι το απλό ροχαλητό είναι ένα «κοινωνικό», σοβαρό όμως, ζήτημα που αξίζει να βελτιωθεί, αλλά ακόμα κι αν δεν αντιμετωπισθεί, δεν εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία. Από την άλλη, η υπνική άπνοια είναι μία νόσος που επιβάλλεται να αντιμετωπισθεί.
Ποια η θεραπεία για το ροχαλητό και ποια για την υπνική άπνοια;
Πρώτο βήμα: Αντικειμενική εξέταση
Προτού φθάσουμε στη θεραπεία, ας σταθούμε στην αξία της κλινικής εξέτασης. Μετά τη λήψη του σωστού ιστορικού, ο Ωτορινολαρυγγολόγος σας θα εξετάσει τη μύτη για να διερευνήσει τη ροή του αέρα μέσω αυτής, τη στοματική κοιλότητα για να διερευνήσει τη θέση και τη σταθερότητα της υπερώας, το μέγεθος της γλώσσας, το μέγεθος της βάσης της γλώσσας, τη θέση της κάτω γνάθου, τον ρινοφάρυγγα και το λάρυγγα για τη θέση της επιγλωττίδας.
Δεύτερο βήμα: Μελέτη ύπνου
Στη συνέχεια απαιτείται μία μελέτη ύπνου. Αυτή θα δείξει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για να θέσουμε μία σωστή διάγνωση. Η μελέτη ύπνου γίνεται συνήθως σε ένα ειδικό εργαστήριο, όπου ο ασθενής διανυκτερεύει ένα βράδυ και τα αποτελέσματα μετρούνται από ειδικούς κι αναγράφονται στο φυλλάδιο ύπνου. Εκεί βλέπουμε τις φάσεις του ύπνου (non-REM και REM φάσεις), τον αριθμό των απνοιών (AHI), πως αυτές συνδέονται με τη θέση του ύπνου (πλάγια, μπρούμυτα, ύπτια), καρδιογράφημα, και κινήσεις σώματος. Υπάρχουν κι ειδικές συσκευές που μετράνε τις άπνοιες στο σπίτι, αλλά αυτές δεν είναι ολοκληρωμένες μελέτες ύπνου.
Τρίτο βήμα: Ενδοσκόπηση φάρυγγα σε φάση ύπνου
Ακόμα μία εξέταση που ενδέχεται να βοηθήσει είναι η ενδοσκόπηση φάρυγγα μέσω της μύτης σε φάση ύπνου, η οποία είναι ανώδυνη και πραγματοποιείται ουσιαστικά σε μέθη. Στην εξέταση αυτή, με ένα λεπτό ενδοσκόπιο, βλέπουμε που ακριβώς φράζεται η δίοδος του αέρα, ενώ ο/-η ασθενής κοιμάται.
Η θεραπεία για το ροχαλητό ή την υπνική άπνοια
Αφότου ολοκληρωθούν τα παραπάνω βήματα, θα έχουμε σχηματίσει μία ολοκληρωμένη εικόνα για τις αιτίες του ροχαλητού ή της υπνικής άπνοιας και τότε μπορούμε να μιλήσουμε στον ασθενή για τις πιθανές θεραπείες. Συνήθως, τα θεραπευτικά σχήματα περιλαμβάνουν:
- Απώλεια βάρους
- Αλλαγές της θέσης ύπνου. Συνήθως τα συμπτώματα χειροτερεύουν κατά τη διάρκεια του ύπνου στην ύπτια θέση. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι (π.χ. μπαλάκι τένις στην πλάτη ή ειδικά μαξιλάρια) που εμποδίζουν τον ασθενή να κοιμηθεί ανάσκελα.
- «Μασελάκι». Πρόκεται για ένα μασελάκι που φοριέται και στερεώνει την κάτω γνάθο προς τα εμπρός, μην αφήνοντας τη βάση της γλώσσας να πέσει πίσω και να φράξει τη δίοδο του αέρα.
- «Μάσκα θετικής πίεσης». Η μάσκα τοποθετείται συνήθως στη μύτη και στέλνει αέρα με πίεση στο φάρυγγα, όπου διασπά το εμπόδιο που συνήθως προκαλείται και οξυγονώνει τον ασθενή.
Χειρουργική θεραπεία για το ροχαλητό και την υπνική άπνοια
Υπάρχουν πολυάριθμες χειρουργικές τεχνικές, ανάλογα με την ανατομία του κάθε ασθενούς, για τη θεραπεία του ροχαλητού. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι η χειρουργική της μύτης δύσκολα θα βελτιώσει το ροχαλητό, αλλά δεν αποκλείεται κιόλας. Επίσης, συνήθως, δεν έχει επίδραση στην υπνική άπνοια. Οι πιο συχνές χειρουργικές θεραπείες για το ροχαλητό είναι:
- Ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές υπερώας, όπως έγχυση σκληρυντικής ουσίας, ραφές, εμφυτεύματα κ.α.
- Επεμβατικές τεχνικές υπερώας, όπως η φαρυγγουπερώιος πλαστική (UPPP) ή ESP, καθώς κι άλλες, που στοχεύουν να σφίξουν την υπερώα, έτσι ώστε να μη χαλαρώνει εύκολα και φράζει τη δίοδο του αέρα.
- Επεμβατικές τεχνικές βάσης γλώσσας, όπως οι ραδιοσυχνότητες και το laser, που στοχεύουν να μειώσουν τον όγκο της βάσης της γλώσσας, έτσι ώστε να μη φράσει τη δίοδο του αέρα.
- Το εμφύτευμα του υπογλωσσίου νεύρου, που στοχεύει να σπρώχνει τη βάση της γλώσσας προς τα εμπρός κατά τη διάρκεια του ύπνου, δημιουργώντας χώρο. Η κίνηση είναι ανεπαίσθητη, δεν ξυπνάει τον ασθενή, και απελευθερώνει το χώρο
- Άλλου τύπου επεμβατικές τεχνικές, όπως τεχνικές υοειδούς οστού ή οστεοτομές άνω και κάτω γνάθου.
Οι θεραπευτικές επιλογές για το ροχαλητό έχουν σαφή πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Επίσης, στόχος της θεραπείας είναι η βελτίωση των συμπτωμάτων, ενώ η εξάλειψή αυτών παραμένει δύσκολη. Η βελτίωση των συμπτωμάτων όμως πολλές φορές είναι παραπάνω από αρκετή για να ανακουφιστεί ο ασθενής.
Ροχαλητό στα παιδιά
Το ροχαλητό με ή χωρίς υπνικές άπνοιες ενδέχεται να παρουσιαστεί και στα παιδιά. Σε αυτή την περίπτωση, αιτία αποτελούν συνήθως τα «κρεατάκια» ή αλλιώς αδενοειδείς εκβλαστήσεις, ίσως και οι υπερμεγέθεις αμυγδαλές εάν υπάρχουν άπνοιες. Αν για την αντιμετώπιση του ροχαλητού στα παιδιά δεν αποδώσουν διάφορες συντηρητικές προσπάθειες, τότε για τη θεραπεία απαιτείται η αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων και η σμίκρυνση των αμυγδαλών (τις κόβουμε στη μέση με laser, ραδιοσυχνότητες ή με διαθερμία). Αναρωτιέστε γιατί σμίκρυνση και όχι αφαίρεση των αμυγδαλών; Γιατί ο κίνδυνος μετεγχειρητικής αιμορραγίας είναι πολύ υψηλότερος εάν τις βγάλουμε τελείως παρά εάν τις μικρύνουμε. Η σμίκρυνση επαρκεί για την εξάλειψη των απνοιών.
Συμπερασματικά
Το ροχαλητό και το σύνδρομο υπνικής άπνοιας είναι προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν, και ο κατάλληλος γιατρός γι’ αυτό είναι ο Ωτορινολαρυγγολόγος σας!
